23
مرداد

الزام جدید سازمان آتش‌نشانی جهت استفاده از سیستم هشدار حریق گفتاری(VA_PA)

همانطور که می‌دانید یکی از بزرگترین خطراتی که جان افراد را در ساختمان تهدید می‌نماید، حریق است. حریق در دسته حوادث غیرمترقبه‌ای است که می‌تواند خسارات مالی و جانی فراوانی را به انسان تحمیل نماید. بنابراین فراهم نمودن شرایط لازم برای حفظ جان افراد در برابر حریق یک ماموریت مهندسی در ساختمان‌های امروزی است. یکی از ضروریترین مباحث در هنگام حریق در ساختمان‌ها برای افراد حاضر در آنجا، درک این موضوع است که در هنگام حادثه چه کارهایی را باید انجام دهند تا جان خود و دیگران را حفظ نمایند و میزان خسارات ناشی از حادثه را به حداقل برسانند که این فرآیند توسط یک سیستم اعلام حریق هوشمند (آدرس‌پذیر) در اکثر موارد به تنهایی کافی نخواهد بود. این کار شاید شامل انتقال افراد از اتاقی به اتاق دیگر و یا از طبقه‌ای به طبقه دیگر باشد و یا اینکه در صورت نزدیکی به منبع حریق چه اقداماتی را می بایست برای مهار آتش‌سوزی انجام داد.

برای دستیابی به این هدف از سیستم هشدار گفتاری (Voice Evacuation) استفاده می‌شود. از این سیستم گاهی تحت عنوان هشدار گفتاری1 یاد می‌شود و در تمامی تصرفات کاربرد دارد. امروزه طبق ضوابط اعلام حریق سازمان آتش‌نشانی استفاده از یک سیستم گفتاری برای ساختمان‌های بلند مرتبه (ساختمانی که ارتفاع بالاترین کف طبقه قابل بهره برداری آن از تراز متوسط زمین معبر مجاور، بیش از 30 متر باشد)، تصرفات تجمعی با گنجایش بیش از 300 نفر، تصرفات حرفه‌ای و اداری با بیش از 5000 متر زیربنا و تصرفات تجاری با بیش از 2800 متر زیربنا (یا بیش از سه طبقه ارتفاع از تراز زمین) اجباری می‌باشد. در اغلب سیستم‌های اعلام حریق تنها هشدار صوتی شنیده می‌شود و از نوع خطر و یا راهکار مقابله با آن هیچگونه اطلاعی به ساکنین منتقل نمی‌شود و اغلب به علت شدت صوت بالا موجب ایجاد آشفتگی بیشتر در متصرفین می‌گردد. اما در سیستم تخلیه صوت اضطراری گفتاری علاوه بر امکان پخش پیام‌های مختلف از قبل ضبط شده، می‌تواند با مبادله زنده اطلاعات کمک شایانی در حفظ جان و مال افراد ایجاد نماید.

نکته: تنها سیستم‌های صوتی که دارای استانداردهای ذیل می‌باشند، قابلیت استفاده به عنوان سیستم هشدار صوت اضطراری هستند. این استانداردها بدین معنا است که سیستم قابلیت اطمینان بالایی را در شرایط اضطراری دارا می‌باشد:

– واحد کنترلی و تقویت‌کننده: EN 54-16
– منبع تغذیه: EN 54-4
– بلندگو: EN 54-24

طی تحقیقاتی که طی سال‌های 1997 و 1985 بر روی رفتارهای انسان در شرایط اضطراری2 صورت پذیرفت، مشخص شد که افراد عادی در هنگام مواجه شدن با خطر نسبت به هشدارها و پیام‌های هدایتی متنی، تصویری، صوتی و… واکنش‌های مختلفی را نشان می‌دهند و عملا بعضی از افراد در هنگام خطر و شرایط اضطراری، عکس العمل غیرقابل پیش بینی را از خود نشان می‌دهند. طی این تحقیقات مشخص شد که 75 درصد افراد به پیام‌های زنده صوتی واکنش بهتری نشان می‌دهند.

سیستم هشدار حریق گفتاری
شکل 1- میزان واکنش مردم نسبت به هشدارهای مختلف

استفاده از سیستم هشدار صوتی گفتاری این اطمینان را ایجاد می‌نماید که هشدارها بدون هیچگونه ابهامی به ساکنین داده می‌شود. همچنین توسط این سیستم اطلاعات اضافی در مورد فرآیند تخلیه و روش‌هایی که باید دنبال شود را می‌توان ارائه داد. بر این مبنا، این سیستم انعطاف پذیری بسیار زیادی را نسبت به آژیرهای هشداردهنده مرسوم دارد. به عنوان مثال می‌توان پیام‌ها را به صورت زنده از اتاق کنترل یا جایی که اطلاعاتی در مورد حریق در دسترس است و یا توسط تیم نجات زمانی که عملیات خود را شروع می‌کنند، در زون‌های مربوطه پخش نموده و این امر می‌تواند منجر به هدایت ساکنین بشود.

در طراحی مهندسی حریق ساختمان، با نگرشی جامع برای ایمنی در برابر حریق، زمانیکه به جای سیستم‌های هشدار مرسوم، از سیستم هشدار صوتی گفتاری استفاده می‌شود، می‌توان زمان تخلیه را کوتاه‌تر در نظر گرفت. در طراحی مهندسی حریق، زمان احتراق تا تخلیه از چندین بخش تشکیل شده است یکی از آن‌ها زمان قبل حرکت3 می‌باشد، که شامل زمان بین انتشار اولین سیگنال هشدار به ساکنین و زمانیکه ساکنین تخلیه را شروع می‌نمایند، می‌شود. خود زمان قبل از حرکت به دو بخش زمان تشخیص و زمان پاسخ‌دهی تقسیم می‌شود. زمان تشخیص4 زمانی است که سیگنال هشدار برای ساکنین بوجود می‌آید ولی ساکنین پاسخی نسبت به آن نمی‌دهند. در این بازه ساکنین به فعالیت معمولی خود ادامه می‌دهند. زمان پاسخ‌دهی5 دوره بعد از تشخیص توسط ساکنین است که به آن‌ها دستورالعمل تخلیه داده می‌شود اما قبل از اقدام برای خروج مستقیم محسوب می‌شود.

سیستم هشدار حریق گفتاری
شکل 2- میزان کاهش زمان تخلیه هنگام استفاده از سیستم صوتی گفتاری

نتیجه گیری اینکه تحقیقات نشان داده است که موثرترین روش برای تخلیه به موقع جهت حفظ جان و مال افراد همان راهکارهای سیستم هشدار صوتی است. امروزه نیز با توجه به افزایش ساخت وسازها و پیچیده شدن ساختارهای ساختمان، استفاده از این سیستم اهمیت بیشتری میابد.


1.Voice Evacuation
2.Guylčne Proulx, Ph.D,’Misconceptions about human behaviour in fire emergencies’ published in Canadian Consulting Engineer, March 1997, pp36, 38. David Cantor, ‘Studies of Human Behaviour in Fire: Empirical results and their implications for education and design.’ Published by BRE, July 1985.
3.Pre-movement Time
4.Recognition Time
5.Response Time